غربالگری بهترین استراتژی برای یافتن بیماران مبتلا به فشار خون بالاست

به گزارش پویشگران گیل:
بیماری‌های غیرواگیر به مجموعه‌ای از بیماری‌ها اطلاق می‌شود که اساسا توسط یک عفونت حاد ایجاد نمی شود.اثرات مرتبط با سلامت آنها دراز مدت بوده و عموما نیاز به درمان و مراقبت طولانی مدت دارند. بدلیل افزایش روند مرگ و میر ناشی از بیماری‌های غیر واگیر به خصوص در کشورهای در حال توسعه ،سازمان جهانی بهداشت از دو دهه پیش ، بیماری های غیر واگیر را جزء اولویت سلامتی در کشورهای در حال توسعه اعلام کرده است. بار بیماری های غیر واگیر در کشورهای با درآمد پایین و متوسط به طور قابل توجهی نسبت به کشورهای پیشرفته بیشتر است. دلیل عمده این وضعیت را می‌تواند تغییراتی باشد که در سالهای اخیر در شیوه زندگی مردم ایجاد شذه است و شاید بتوان یکی از علل ایجاد این تغییرات را علاوه بر مقتضیات زندگی کنونی، در آگاهی و نحوه عملکرد مردم دانست. شیوع و بروز چشم گیر بیماری‌های غیر واگیر خصوصا در دهه‌های اخیر سبب نگرانی در نظام سلامت در دنیا شده است. این مهم در دنیا و بخصوص در کشورهای در حال توسعه پیش از پیش نمایان بوده و کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست.
بیماری‌های غیر واگیر 76 درصد مرگ میر در ایران را به خود اختصاص می‌دهند و این رقم در حال افزایش است. بسیاری از عوامل خطر مرتبط با بیماری‌های غیر واگیر با اصلاح شیوه زندگی قابل پیشگیری است.
سازمان ملل متحد و سازمان جهانی بهداشت از جمله سازمانهایی هستند که برنامه های مدون را برای پیشگیری و کنترل بیماریهای غیرواگیر درجهان تنظیم کرده اند و در جهت ارتقاء سلامت در این بخش در تلاش هستند. برای تسریع تلاش‌های ملی پیشگیری و کنترل بیماریهای غیر واگیر در ایران ، در سال 1392 سازمان جهانی بهداشت یک چارچوب جامع جهانی تا سال 1404 مشتمل بر 9 هدف داوطلبانه جهانی و مجموع 25 شاخص برای این هدف تصویب کرده است. یکی از اهداف 9 گانه پیشنهادی سازمان جهانی بهداشت رسیدن به کاهش 25 درصدی شیوع فشار خون بالا مطابق شرایط ملی است.
فشار خون بالا دومین عامل مرگ و میر در ایران است و از عوامل اصلی بیماری های قلبی – عروقی است و خطر ابتلای بیماری های غیر واگیر را افزایش می دهد و از عوامل اصلی خطر در وقوع سکته‌های قلبی و مغزی ، نابینایی، پارگی عروق خونی، نارسایی کلیوی، بیماریهای قلبی- عروقی و مرگ و میر  است. علاوه براین بار مالی قابل توجهی را بر نظام‌های مراقبت سلامت تحمیل می کنند
فشار خون طبیعی بزرگسالان برای فشار خون سیستوک 120 میلی متر جیوه و فشار خون دیاستولیک 80 میلی متر جیوه تعریف شده است.
طبق تعریف کمیته تشخیص فشار خون، ابتلا به فشار خون در افرادی تعریف می‌شود که فشار خون سیستولیک بالای 160 میلی متر جیوه و دیاستولیک بالای 90 میلی لیتر جیوه داشته باشند ، داروی فشار خون مصرف می کنند و یا توسط پزشک به عنوان مبتلا به فشار خون تشخیص داده شده است.
فشار خون در بین افراد بالای 45 سال متداول است. در این بین سهم مردان بیشتر از زنان است. این آمار در افراد بالای 65 سال به عکس است به نحوی که زنان بیشتر از مردان تحت تاثیر پر فشاری خون قرار می گیرند.
داشتن سابقه خانوادگی از عوامل افزایش ریسک به فشار خون بالاست. با توجه به شیوع و عوارض فشار خون بالا به نظر می رسد عوامل و موانع زیادی با کنترل این بیماری مرتبط است . مهمترین مانع در تشخیص کنترل آن فقدان دانش و آگاهی پیرامون جنبه های مختلف فشار خون بالاست . علاوه بر این دلایل زیادی برای فشار خوتن بالای کنترل نشده وجود دارد که شامل عدم تشخیص درمان نامناسب یا ناکافی و ترکیب اشتباه داروست که نشان می‌دهد که بیماران مبتلا به فشار خون بالا دانش و آگاهی عمومی درباره فشار خون بالا داشته باشند اما درک جامعی از شرایط ندارند. مبتلایان اهمیت کنترل فشار خون سیستولیک را نمی‌شناسند و به اندازه گیری منظم فشار خون که ضرورت برنامه های مداخله ای را ایجاب می کند ، اهمیت نمی دهند. درک پایین از سلامت خود و مراجعه نامنظم  به پزشک بعضی از مهمترین عوامل نا آگاهی عدم درمان و عدم کنترل فشار خون بالا به ویژه در مردان است. مطالعات نشان می دهد که 50- 75 درصد بیماران تشخیص داده شده به ابتلای فشار خون بالا، فشار خون بالای آنها کنترل نشده است و علت اصلی و عمده عوارض قلبی و عروقی و مرگ میر می باشد .تشخیص زود رس فشار خون برای محدود کردن تاثیر منفی آن بر سلامت میسر است.
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال 2019 فشار خون بالا حدود یک میلیارد و سیصد میلیون نفر از افراد 30 تا 79 سال در جهان را تحت تاثیر خود قرار داده است و این در حالی است که قریب به 46 درصد بیماران از بیماری خود مطلع نیستند.
در سال 2019،  بیش از 8/10 میلیون  نفر در جهان به علل مرتبط با فشار خون بالا جان خود را از دست داده اند.
در ایران برنامه مراقبت عوامل خطر بیماریهای غیرواگیر (از جمله فشارخون بالا) پس از دو سال مطالعه و آزمون، ظرفیت سازی و جلب حمایت همه جانبه از سال 1383، با همت دانشگاه‌ها / دانشکده های علوم پزشکی کشور شکل اجرایی به خود گرفت.
تا کنون هشت پیمایش کشوری طی سالهای 1383، 1384، 1385، 1386، 1388، 1390، 1395 و 1400 صورت پذیرفت.
در این پیمایش ها از رویکرد گام به گام سازمان جهانی بهداشت به مراقبت عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر، الزامات، دانش و شرایط بومی و ملی نیز لحاظ شد.
43.5درصد افراد بالای 18 سال و بالاتر مبتلا به فشارخون بالا هستند.
66.77درصد بیماران مبتلا به فشارخون بالا در استان گیلان از بیماری خود اطلاع داشتند.
56.64 درصد آنها برای کنترل بیماری خود دارو دریافت می‌نمایند.
39.5درصد آن ها هم فشارخون کنترل شده و مطلوب داشته‌اند.
از جمله عوامل افزاینده فشار خون می توان به عادات غذایی و سبک زندگی اشاره کرد.
سیگار کشیدن،اضافه وزن و چاقی ، کمبود فعالیتهای فیزیکی، مصرف زیاد نمک ، مصرف الکل ، افزایش سن ، عوامل ژنتیکی ، اختلالات خواب ، کمبود ویتامین D ، غده آدرنا ل و تیروئید ،
فشار خون بالا ممکن است هیچ علائم هشدار دهنده ای نداشته باشد و تنها با اندازه گیری فشار خون می‌تواند قابل تشخیص باشد.از این‌رو غربالگری بهترین استراتژی برای یافتن بیماران مبتلا به فشار خون بالاست.
اقدامات درمانی که  برای درمان فشار خون بالا توصیه می شود می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
بهبود عادات زندگی،ترک سیگار ،کاهش وزن، ورزش کردن،عدم مصرف الکل،خوردن غذاهای کم چرب و کم نمک و دارو درمانی.

تهیه: مرتضی جلیل نژاد