فاضلاب انسانی تقریبا تمامی شهرها و روستاهای ساحلی،در نهایت به دریا ختم می‌شود

به گزارش پویشگران گیل: اقدامات صورت گرفته و برنامه‌های پیش رو برای حفظ محیط زیست دریای خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان یکی از ارزشمندترین زیستگاه‌های طبیعی در شمال کشور است و گونه‌های جانوری متنوعی را در خود جای داده است، همچنین دارای ذخایر نفت و گاز غنی است که اهمیت آن را چندین برابر می‌کند.
دریای خزر میزبان 400 گونه آبزی است که در میان آنها ماهیان خاویاری و فک خزری مهمترین موجودات این دریاچه به شمار می‌روند، علاوه بر منابع زنده، خزر پس از خلیج فارس و سیبری، به لحاظ ذخایر نفت و گاز موجود در ساحل و زیربستر در مقام سوم قرار دارد.دریای خزر معاش حدود 15 میلیون نفر از ساکنان حاشیه خود را تأمین می‌کند و به هزاران نفر فرصت شغلی می‌دهد.
متأسفانه چند سالی است که مشکلات زیست محیطی زیادی گریبانگیر این حوضه آبی شده و عواملی از جمله آلودگی‌ها از جمله پساب‌های خانگی، کشاورزی و آلودگی‌های نفتی پایین رفتن تراز آب دریای خزر شرایط نامطلوبی را در این پهنه آبی رقم زده است.
احسان هادی‌پور رئیس اداره حفاظت از زیست بوم دریایی و پایش آلودگی‌های دریایی اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان در گفت‌وگویی اختصاصی پویشگران گیل عملکرد این اداره در رابطه با آلودگی دریای خزر را تشریح نمود.
علت توجه زیاد به دریای خزر چیست؟
الف –دریای خزر یا دریای کاسپین بزرگترین دریاچه ی جهان است و وجود این موهبت الهی در شمال کشور عزیزمان،یکی از بهترین انواع آب و هوای و اقلیم‌های جهانی را در این منطقه برای مردم رقم زده است.
ب –دریای کاسپین از نظر تنوع زیستی بسیار غنی است و حدود 40 گونه آبزی بومی آن هستند که ماهیان خاویاری از مهمترین آنها می‌باشد.
ج –این دریا پس از خلیج فارس و سیبری به لحاظ خایر نفت و گاز موجود در ساحل و زیر بستر در مقام سوم قرار دارد.
د-دریای خزر برای بیش از یازده میلیون سکنه حاشیه خود،هزاران فرصت شغلی ایجاد نموده و منبع اصلی درآمد و معیشت آنها محسوب می‌شود.
ه –غنای محیط زیستی و وجود مصب‌ها و تالاب‌ها و سایر زیستگاه‌های ساحلی – دریایی در سرتاسر نوار ساحلی( از گیلان تا گلستان) مانند تالاب انزلی ،پارک ملی خشکی دریایی بوجاق (تنها پارک ملی شمال کشور )،پناهگاه حیات وحش لوندویل،اثر طبیعی ملی خشکی داران، پناهگاه حیات وحش میانکاله، خلیج گرگان ،تالاب گمیشان و سایر …..از مهمترین نقاط قوت این دریا می‌باشد.
دریای خزر را چه مخاطراتی تهدید می‌کند؟
برداشت بیرویه از منابع دریا مثل شکار و صیدغیرمجاز پرندگان و آبزیان فعالیت‌های گردشگری ساحلی – دریایی بدون ضابطه و بدون توجه به ظرفیت برد و توان سرزمین که دارای اثرات سوء زیست محیطی است.
تغییر کاربری اراضی حاشیه ساحل، آب و هوای خاص جلگه‌های شمالی البرز و مجاورت در حاشیه دریا باعث شده تا جنگل‌های جلگه ای و ساحلی و باغات و مزارع به تدریج جای خود را به مجتمع‌های مسکونی و گردشگری و سایر سازه‌های انسان  ساخت داده‌اند.
افزایش روزافزون اکتشاف و استخراج نفت و گاز توسط برخی از کشورها حاشیه خزر
ورود گونه‌های مهاجم و غیربومی
ورود فاضلاب‌های تصفیه نشده شهرها و سکونت‌گاه‌های حاشیه خزر به آن (از طریق رودخانه‌ها و زهکش‌ها)
وجود زباله در حاشیه ساحل و دریا
چه اقدامات پیشگیرانه‌ای در مقابل خطرات پیش روی این دریا انجام داده‌اید ؟
بدوا باید دانست که رفع مشکلات دریای خزر به همکاری همه ی ذینفعان و دستگاه‌های بهره بردار از دریا نیازمند می‌باشد. برطرف نمودن معضلات زیست محیطی این دریا به تنهایی از توان و ظرفیت و شرح وظایف یک دستگاه خارج بوده بلکه همه دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط دریا بایستی با هم‌افزایی و هماهنگی در زمینه‌ی حفاظت از دریا و منابع آن و برای جلوگیری از تخریب بیشتر محیط زیست دریا همکاری نمایند.این اداره‌کل بر اساس شرح وظایف خود در زمینه شناسایی منابع آلاینده،نظارت بر کاهش ورود آلایندگی‌ها به دریا و جلوگیری از تخریب محیط زیست ساحلی فعالیت می‌نماید.اما دراین راستا خاطر نشان می‌شود که اقدام لازم برای کاهش برخی مخاطرات مربوط به دریا بر عهده‌ی سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی دیگر می‌باشد.بطور مثال سازمانی که مسئولیت اجرایی برای عدم تخلیه فاضلاب به دریا را عهده داراست سازمان آبفا (سازمان آب و فاضلاب شهری و روستایی )می‌باشد.بموجب قانون این سازمان با اجرای شبکه‌های جمع‌آوری فاضلاب از سکونتگاه‌ها ساخت تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهری و روستایی وظیفه جلوگیری از ورود فاضلاب به آبهای سطحی استان را دارد و یا سازمان مدیریت پسماند استان بموجب قانون وظیفه اجرائی در خصوص آلایندگی ناشی از سوء مدیریت زباله را دارد.
یکی از آلاینده‌های دریای خزر که منشا در خشکی دارد فاضلاب انسانی است. لطفا بفرمایید حجم این آلاینده‌ها چقدراست ؟
فاضلاب انسانی تقریبا تمامی شهرها و روستاهای ساحلی،در نهایت به دریا ختم می‌شود.در سه شهر رشت، لاهیجان و بندر انزلی تصفیه‌خانه‌های مجهزی با عملکرد خوب احداث و به بهره برداری رسیده است .اما متاسفانه به دلیل عدم تکمیل شبکه‌های جمع آوری فاضلاب ،صرفا مقدار کمی از فاضلاب انسانی شهرهای ساحلی تصفیه می‌شود.
مخاطرات فاضلاب‌های انسانی چیست ؟
الف- به خطر انداختن سلامت عمومی از طریق تماس با آبهای آلوده و یا استفاده از ماهیان آلوده
ب- اثرات سوء براکوسیستم‌های حساس ساحلی( مثل یوتریفیکاسیون،شکوفائی پلانکتونی و…)
چه اقداماتی صورت گرفته است؟
الف – نمونه برداری و آنالیز پساب خروجی واحدهایی که فاضلاب انسانی را به آبهای سطحی تخلیه می‌نمایند.
ب- صدور اخطار و مکاتبات
ج- اخذ جریمه براساس دستورالعمل‌های قانونی
در مورد آبهای آلوده به سموه کشاورزی هم توضیح دهید؟ استان گیلان یکی از قطب های کشاورزی کشور است و اراضی بیش از 200 هزار هکتار تحت کشت برنج آلودگی های ناشی از کود و سموم زیادی از طریق زهکشی‌ها وارد آبهای سطحی می‌نمایند. متاسفانه جهاد کشاورزی استان هنوز برنامه مشخصی برای کنترل زه آبهای کشاورزی تدوین و اجرایی ننموده است.
نقش صنایع در آلودگی دریا چقدر است؟صنایع و شهرک‌هایی که در نوار ساحلی مستقر هستند اغلب دارای سیستم‌های فاضلاب می‌باشند. در صورت فقدان سیستم تصفیه و یا عملکرد نامطلوب آن به روش گفته شده در سوالات قبلی عمل می‌شود. بعضا برخی صنایع متخلف تا رفع الایندگی پلمپ می‌شوند.اما آلودگی‌های نفتی ناشی از صنایع نفت در کشور‌های همسایه نیز صدماتی به اکوسیستم دریای کاسپین وارد نموده که لازم است تا در این خصوص کشورهای حاشیه دریای خزر از طریق کنوانسیون تهران اقدام عاجل بعمل آورند.
مجتمع‌های تولیدی آبزی پروری هم دارای آلودگی هستند؟ مجتمع‌های آبزی پروری نیز تحت پایش ونمونه برداری و آنالیز پساب خروجی قرار دارند. چنانچه پارامتری بیش از حد استاندارد تخلیه به دریا باشد اخطاریه صادر وتا زمان رفع آن پیگیری های لازم انجام می‌شود.
مجموعه اقدامات شمابرای پاکسازی سواحل از پسماندهای ساحلی برای ایام تابستان چیست؟
مدیریت اجرایی پسماندها با شهرداری‌ها، بخشداری‌ها و دهیاری‌هاست. در این خصوص  مکاتبات و تذکرات و اخطاریه‌ها صادر می گردد و پیگیری ها توسط ادارات تابعه در شهرستان‌ها انجام می‌شود البته برخی گروه‌های مردم نهاد در پاکسازی سواحل با سایر دستگاه‌های اجرایی همکاری بسیار خوبی دارند.
در این راه رسانه‌ها چه کمکی می‌توانند به شما انجام دهند؟ رسانه‌ها باپیگیری و انعکاس صحیح اخبار می‌توانند کمک موثری در برطرف کردن مسائل زیست محیطی داشته باشند واین که آگاهی لازم رابه مردم بدهند که راه حل رفع هر مشکلی در کجاست. برای مثال اگر در جایی مشکل دپوی زباله و آلودگی ناشی از آن مشاهده می‌شود دستگاه اجرایی مسئول آن برای اقدام برخلاف تصور همگان محیط زیست نیست،بلکه مردم باید از مدیریت اجرایی پسماند مطالبه‌گری نمایند.

تهیه و تنظیم: مرتضی جلیل نژاد